Aannemer Mourik ontwikkelde én bouwde een elektrische graafmachine met brandstofceltechnologie. Deze draait volledig op groene waterstof en heeft dus geen emissie. Waar de wereldmerken zich stukbijten op deze hightech, rijdt de Nederlandse aannemer na tien maanden denken en sleutelen een werkende machine uit de eigen werkplaats naar buiten. Vergis je niet: CE-gekeurd en wel. Een inspirerend staaltje lef, visie en doorpakkersmentaliteit zoals dat praktisch alleen in een familiebedrijf kan samenkomen.

Ze wisten zelf natuurlijk wel dat ze met iets bijzonders bezig waren in hun werkplaats in Groot-Ammers. Toch hielden ze het lang stil. In plaats van flitsende marketing werd in een hoek van de grote werkplaats druk gesleuteld. ‘We wilden eerst zeker weten dat het werkt’, legt Walter Deelen uit. Begin oktober 2021 maakte het bedrijf via een video de volledig op waterstof draaiende machine wereldkundig. Het bericht op de sociale media werd in een paar dagen meer dan 370.000 keer gelezen. Reacties komen van alle kanten.  

Gevoelskwestie  

De trots is dan ook af te lezen op de gezichten. ‘Liebherr was hier en ze vonden het echt ongekend dat dit ons gelukt was in zo’n korte tijd’, schetst Walter Deelen, divisiedirecteur van de infratak binnen Mourik.   Deelen zag samen met bestuursvoorzitter Kees Jan Mourik de behoefte groeien aan emissievrije machines op de bouwplaats. Maar hoe? Al vrij snel werd duidelijk dat de mannen een investering in zware elektrische grondverzetmachines met accutechniek niet zagen zitten. ‘Accu’s zijn duur, het ontbreekt aan oplaadpunten en we zagen het gewissel en gesleep met dure accu’s op de bouwplaats simpelweg niet zitten. Dat is ook een gevoelskwestie’, zegt Deelen, die deze techniek voor lichtere machines zeker niet uitsluit.

Sterke Lekdijk  

‘Je mist ook de range en het netwerk is er niet op uitgerust’, vult Mourik aan. ‘Zelf willen we als bedrijf in 2030 emissieloos werken. Voor het dijkversterkingsproject Sterke Lekdijk bij Schoonhoven werd de vraag naar een emissievrije machine concreet. We kregen percelen binnen dit werk gegund met de ambitie om het werk emissieloos uit te voeren. Dat was de aanleiding om zo’n machine te ontwikkelen.’

Zo ontstond het idee om te investeren in een machine op waterstof. Deelen: ‘Als iets te koop is, dan moet je er zelf niet aan beginnen om het te maken. Maar een graafmachine op waterstof bleek nog niet te bestaan. Of pas over jaren leverbaar.’ Ook ombouwers beloofden van alles, maar hadden feitelijk zelf ook nog geen ervaring. ‘Als het voor iedereen in de markt nieuw is, laten we dan kijken of we de kennis bij onszelf kunnen houden, zo dachten we. En we besloten om zelf een machine om te gaan bouwen’, blikt Deelen terug. Het was wel een voorwaarde dat de fabrikant van de om te bouwen machine achter de plannen zou staan. Mourik draait al veel met Liebherr dus dat was eerste keus. De fabrikant ging mee in Mouriks plannen, wat cruciaal is voor formaliteiten rondom en behoud van de CE-keuring.

‘Normaal’  

De keuze viel op een Liebherr R926. Deelen: ‘We hebben bewust een 26-tonner gekozen. Als de ombouw op deze machine zou lukken, dan kan het bij de zwaardere machines zéker, want daarop heb je meer opbouwruimte. Ruimte was namelijk de grootste beperking, vooral omdat we continu gezegd hebben dat we de machine ‘normaal’ wilden houden. Geen uitsteeksels, geen waterstofflessen op het dak of dat soort rare dingen.’ Daarin is het bedrijf geslaagd.  

150 kWu accupack  

‘Twee monteurs zagen het meteen zitten om dit op te pakken. De mensen die eraan gewerkt hebben, bouwen nu zelf kennis op en groeien daar zelf ook van. Dat is mooi om te zien. Die kennis houd je als bedrijf in eigen huis’, zegt Harry Brekelmans, hoofd van de materieeldienst en verantwoordelijk voor de werkplaats. Dat zoiets gelukt is, straalt uit binnen de hele vestiging, en ook de machinisten vinden het mooi.

De ombouw begon met het verwijderen van de dieselmotor en de brandstoftank, en alles wat daar verder mee te maken heeft. De originele Liebherr-software inclusief de hele bediening bleef wel intact. Ook de hydrauliekpomp is origineel en blijft op de oorspronkelijke plek. Een elektromotor drijft de pomp nu aan. Deze krijgt zijn spanning uit een hele serie kleine accupakketten met opgeteld zo’n 150 kWu aan vermogen. Dat is voldoende energie om 1,5 uur op te draaien.  

In die periode heeft de ingebouwde brandstofcel voldoende tijd om op te starten en spanning op te wekken om de accu’s bij te laden. De brandstofcel zet het waterstofgas om in elektriciteit en waterdamp, en heeft een vermogen van 45 kW. Deze componenten zijn van Duitse makelij en van zichzelf bestand tegen trillingen.

Rubbers  

‘We hebben de brandstofcel in rubbers opgehangen en zo dicht mogelijk bij de draaikrans geplaatst, zodat hij zo min mogelijk schokken krijgt’, legt Brekelmans uit. Onder de kap kijken is er niet bij. Wat wel opvalt zijn de grote koelers. Die zijn nodig om de brandstofcel te koelen. 

‘Deze heeft een bedrijfstemperatuur van slechts 60 graden. Omdat het verschil met de buitentemperatuur dus veel kleiner is dan bij een dieselmotor, heb je veel meer luchtverplaatsing nodig’, leggen de techneuten uit.  

Deelen vervolgt: ‘Zo’n brandstofcel heeft geen gaspedaal. Je zet hem aan en hij moet dan liefst de hele dag op 60 procent van de capaciteit pruttelen om de accu’s te laden. Dan werkt de cel het meest efficiënt en dat is het beste voor de levensduur.’ Een juiste afstemming tussen de componenten en slimme software is dus cruciaal voor een goede werking. Hier ging dan ook veel tijd in zitten, waarbij Mourik een partnership aanging met specialist Accenda.  

Zonder subsidie

Hoewel het een prijzige aangelegenheid is, vroeg Mourik nergens subsidie aan. Deelen: ‘Het probleem van subsidie is dat je pas kunt beginnen als deze is toegekend. Dan blijf je wachten. En als de subsidie niet doorgaat, verandert je hele businesscase weer. Bij deze machine hebben we gezegd: dit moeten we gewoon doorzetten. We geloven in emissieloos en de combinatie met waterstof voor de zwaardere vermogens.’

Investering  

De rest is geschiedenis. De machine is af en draait. In oktober 2021 gaat hij op duurtest en daarna volgt praktijkinzet. Goedkoop is de techniek op dit moment evenwel niet. Mourik investeerde in totaal zo’n 900.000 euro in de ontwikkeling van de machine. Met name de brandstofcel is een forse investering.  

De brandstof is ook niet goedkoop. Op de werklocatie aangeleverd in zogenoemde bundels, verplaatsbare gasflessen in een rek, kost groen geproduceerde waterstof ongeveer 12 euro per kilo. Het exacte verbruik is nog niet helder, omdat de machine net nieuw is en nog niet langdurig is ingezet. Om toch een indicatie te geven: Mourik calculeerde dat de machine een volle werkdag zwaar grondverzetwerk moet kunnen doen met een tankvulling à 16 kilo.  

Ook voor derden  

De capaciteit om meer machines te gaan ombouwen lijkt voorhanden, Mourik denkt concreet aan een 40-tons rupsgraafmachine. De eigen materieelvestiging in Groot-Ammers is feitelijk een truckwerkplaats, constructiebedrijf en bouwmachinewerkplaats ineen. Een prima basis om ook voor derden machines te gaan ombouwen? ‘We hebben van het begin af aan alles op tekening vastgelegd. In principe kunnen we nu alle onderdelen op voorhand maken. Dat deden we met name omdat we zelf een tweede machine willen gaan inzetten. Maar we krijgen nu dermate veel reacties uit de markt dat we wel overwegen om er meerdere te gaan bouwen voor andere bedrijven.’  

Tekst en foto’s: Matthijs Verhagen