Lees verder
Bijna 30 jaar bood de gevangenis in Zwaag onderdak aan kleine en grote criminelen. Na drie jaar leegstand valt het complex nu ten prooi aan de sloopmachines van VSM Sloopwerken uit Leiderdorp. Het bedrijf won de aanbesteding op basis van prijs en het plan voor hergebruik van de vrijkomende materialen.
Uitvoerder Eric Zaal heeft al menig groot sloopproject mogen begeleiden. Maar nog niet eerder heeft hij zoveel media op een slooplocatie ontvangen. ‘Van het Noord-Hollands Dagblad tot een cameraploeg uit Duitsland. En nu dus ook BouwMachines’, lacht Zaal.
De belangstelling vanuit lokale media is begrijpelijk. Bijna drie decennia was de penitentiaire instelling een belangrijke werkgever in de regio, totdat in 2018 de deuren definitief dichtgingen. Met de opening van een nieuw justitieel complex in Zaanstad werd de locatie in Zwaag overbodig.
Het Rijksvastgoedbedrijf, eigenaar van de voormalige gevangenis, besloot in overleg met de gemeente Hoorn tot sloop. Stichting De Glazen Stad keerde zich tegen het afbreken van het markante gebouw, in de volksmond De Glasbak geheten vanwege de vele ramen in de bovenverdieping. De stichting pleitte ervoor de panden een nieuwe bestemming te geven. Zonder succes, want in oktober zijn de sloopwerkzaamheden van start gegaan.
En hoe zit dat met de interesse van die Duitse cameraploeg? ‘Zij maken een documentaire over een Duitse crimineel die uit deze gevangenis wist te ontsnappen. De ex-gedetineerde heeft hier samen met de documentairemakers een dag rondgelopen en allerlei anekdotes verteld. Zo is in 1992 nog een spectaculaire ontsnapping geweest vanuit deze gevangenis. Een helikopter is toen onder dwang op de binnenplaats geland, waarna een gevangene aan boord wist te komen en door de lucht is vertrokken’, verhaalt Zwaag.
Bijzondere werkplek
Niet alleen media volgen de sloop van de voormalige gevangenis op de voet, ook oud-werknemers melden zich bij de hekken rondom het terrein. ‘Voormalige gevangenisbewaarders komen geregeld een kijkje nemen', vertelt Zaal. ‘Met enige weemoed aanschouwen zij de sloop. Het is toch voor velen een bijzondere werkplek geweest, met tal van herinneringen.’
Ook bijzonder is de ‘hulp’ die VSM Sloopwerken kreeg vanuit defensie. Commandotroepen oefenden in het gebouw met zware explosieven. ‘Ja, dat ging gepaard met het nodige geweld', geeft de uitvoerder aan. ‘Maar verder gaan we heel nauwgezet te werk, hoor. Vrijkomende materialen worden zorgvuldig gescheiden en zo hoogwaardig mogelijk hergebruikt.’
Nieuw justitieel complex
Het hergebruik van de lange lijst van vrijkomende materialen is, naast de inschrijfprijs, mede de reden geweest dat VSM Sloopwerken de sloopopdracht gegund kreeg. ‘We zijn gestart met het maken van tal van gaten in de gevel van het vijf verdiepingen tellende gebouw, in verband met de mogelijke aanwezigheid van vleermuizen. Nadat we van de ecologen groen licht kregen, konden we beginnen met het demonteren van tal van materiaalstromen. In de eerste drie weken hebben we al 48 containers afgevoerd met metalen, hout, glas, grind en bouw- en sloopafval. We hebben enkel al duizenden TL-lampen uit het complex verwijderd.' Zaal wijst naar een container. ‘Daarin hebben we zo'n 150 camera's opgeslagen. En hier zie je zo’n 500 stelconplaten liggen, die wachten op hun herbestemming.’
Insert Marktplaats
‘Hufterproof’ tuinbanken, lampen, brandslanghaspels, verlichting, celdeuren, camera's; tal van producten vinden een nieuwe bestemming via Insert Marktplaats, Dit is een platform voor herbruikbare (bouw)materialen waarop ook sloopbedrijven hun producten kunnen aanbieden. ‘Volgende week komt een man 50 celdeuren demonteren. Geen idee wat hij ermee wil doen, maar zo worden die deuren dus ook weer opnieuw gebruikt.’
Vijf medewerkers van VSM Sloopwerken zijn dagelijks bezig met het strippen van het gebouw. Zaal: ‘De focus ligt nu nog vooral op hout, kabels, isolatiematerialen, kozijnen en plafonds. Dat blijft voornamelijk handwerk.’ Op de verdiepingsvloeren worden de diverse materialen zorgvuldig gescheiden. Grote hoeveelheden hout liggen inmiddels opgestapeld. ‘Uiteindelijk schuiven we deze materialen naar buiten om apart af te voeren. Zo strippen we het hele gebouw om materialen zo hoogwaardig mogelijk her te gebruiken.’
Inmiddels is VSM Sloopwerken ook gestart met de machinale sloop van de betonnen constructie. ‘Daarvoor zetten we drie van onze machines in: een Hitachi 490, een Cat 336 en een Cat 340 UHD met 20 meter lange giek. Overigens is het terrein erg drassig. We moeten oppassen dat onze zware kranen niet te diep wegzakken', merkt Zaal op. Op het terrein stapelt het betonpuin zich op in afwachting van een mobiele breker. Het puin wordt op locatie gebroken en daarna afgevoerd.
Geen bunker
Het complex, gebouwd in een U-vorm, stelt VSM Sloopwerken vooralsnog niet voor verrassingen. ‘Je denkt misschien dat zo’n gevangenis gebouwd wordt als een bunker met dikke betonnen muren, maar dat is niet zo. In feite is het gebouw met een hoge muur eromheen en met heel veel deuren met een dik slot erop. Die cilindersloten van de meer dan 400 celdeuren zijn vooraf trouwens allemaal verwijderd. Maar de sloop van een gevangenis wijkt in essentie niet veel af van de sloop van een ander groot complex.’
Ook de grote hoeveelheid glas waaraan de voormalige gevangenis zijn bijnaam dankt, is voor VSM Sloopwerken geen grote uitdaging. ‘We zetten een paar containers tegen de gevel en vervolgens kan de Cat met lange giek het glas voorzichtig demonteren. Dan valt het in die containers en kunnen we het afvoeren voor recycling.’
De gevangenismuur blijft tot het laatste moment staan. ‘Die muur slopen we pas als alle gebouwen weg zijn. De metershoge muur dient als een goede barrière voor stofhinder en geluidsoverlast. Zo proberen we de hinder voor de bewoners van de naastgelegen woonwijk en medewerkers van de aangrenzende bedrijven te beperken', legt Zaal uit.
Hekwerk komt weer terug
Aan de binnenzijde van de muur stond ter beveiliging ook nog een hoog hekwerk. Dat hek is door VSM Sloopwerken gedemonteerd en zal als de sloop is afgerond teruggeplaatst rondom het braakliggende terrein. ‘Dat is dan ook het enige dat dan nog herinnert aan de voormalige gevangenis. Als wij hier in maart 2022 klaar zijn, resteert een kale vlakte. Want we slopen niet alleen het complex, maar ook alle lantaarnpalen, bestrating, riolering en kabels moeten volgens opdracht worden verwijderd.’ De gemeente Hoorn beslist in 2022 over een nieuwe bestemming voor het ruim 31.000 vierkante meter grote terrein.
Tekst: Cynthia Herweijer; foto’s: Nikkie Natzijl
